برج کج پیزا را می‌توان یکی از یادگار‌های باشکوه دوره رنسانس دانست. برجی که فقط قرار بود ناقوس کلیسا را بر خود حمل کند، اما ناخواسته تبدیل به یکی از نماد‌های ملی ایتالیا شد…
همه‌ی انسان‌ها اشتباه می‌کنند و هیچ کس کامل نیست. اشتباهی که در قرن ۱۱ میلادی رخ داد، به شکل‌گیری یک برج ۱۴,۵۰۰ تنی کج انجامید. محاسبات اشتباه معمار آن بعد‌ها به نماد غرور شهر تبدیل شد اما کاش کسی که آن را طراحی کرده بود هم این موضوع را می‌دانست. هویت مهندس معمار اولیه‌‌ی آن هنوز یک راز باقی مانده است اما اکثراً بر این گمان هستند که اولین پایه‌های برج را «بونانو پیزانو» بنیان گذاشته است.
برج کج پیزا که در زبان ایتالیایی با نام «Torre Pendente di Pisa» شناخته می‌شود، با بیشتر معماری‌های قرون وسطی فرق دارد. کج بودن این برج بر تکنیک‌های پیشرفته‌‌ی معماری آن زمان سایه نمی‌افکند بلکه می‌توان گفت که طرح این برج واقعاً فوق‌العاده است. برج کج پیزا بعد از ساختمان کلیسای جامع و تعمیدگاه، سومین ساختمان قدیمی میدان کلیسای جامع در شهر پیزا است. استفاده از ستون‌ها و طاق‌های قوسی فراوان در این سازه، نشان دهنده‌ی درک عمیق دو فاکتور وزن و مقدار بار و همچنین دانش گسترده‌ی معماری ایتالیایی در آن زمان است. تنها چیزی که معمار آن در محاسبات خود نیاورده بود، پی برج بود که بر روی بخش متراکم و فشرده‌ی خاک رس ساخته می‌شد.
ساخت برج پیزا در ۹ اوت سال ۱۱۷۳ میلادی آغاز شد. در ابتدا قرار بود که برج ناقوس باشد و تا ۵ سال هم صاف بود اما درست بعد از تکمیل طبقه سوم در سال ۱۱۷۸، برج شروع به کج شدن کرد. شهروندان شوکه شده بودند چون کجی برج کاملاً مشهود بود. پی‌ریزی برج که تنها سه متر عمق داشت، بر روی مخلوط رسی متراکم ساخته شده بود و خاک را تحت تاثیر قرار می‌داد. وقتی ساختمان برج بالا رفت، خاک رس دیگر قدرت لازم برای راست نگه داشتن برج را نداشت. بنابراین وزن سازه مرتباً به پایین فشار می‌آورد تا این‌که روی ضعیف‌ترین بخش خاک تاثیر گذاشت.
بعد از این اتفاق، ساخت آن به مدت ۱۰۰ سال متوقف شد. دولت امیدوار بود که خاک تثبیت شود و قدرت لازم برای نگه داشتن وزن برج را به دست بیاورد. در همان حین، ایتالیا درگیر جنگی وحشیانه و ویرانگر با جنوا بود.
پس از آن وقفه‌ی ۱۰۰ساله، در سال ۱۲۷۲ میلادی، مهندس ایتالیایی «جووانی دی سیمونه» قدم جلو گذاشت و شروع به اضافه کردن ۴ طبقه‌ی دیگر به برج کرد. در واقع تلاش او برای رفع کجی اولیه از طریق بلندتر ساختن یک طرف برج از سمت دیگر، به کجی برج افزود. دوباره در سال ۱۲۸۴ میلادی، ساخت و ساز متوقف شد. علت آن هم «نبرد ملوریا» بود که در آن، مردمان پیزا از جنوایی‌ها شکست خوردند. در سال ۱۳۱۹ میلادی، طبقه هفتم برج کامل شد. تا سال ۱۳۷۲ که اتاقک ناقوس برج ساخته شد، عملاً هیچ ساخت و سازی در برج انجام نشده بود. پس از آن دوباره تا قرن نوزدهم، برج به حال خود رها شد.
در سال ۱۸۳۸ میلادی «الساندرو دلا گراردسکا»، یکی از مهندسین شناخته شده‌ی ایتالیا، در نزدیکی پی برج یک گذرگاه حفر کرد تا مردم بتوانند معماری پیچیده‌ی شالوده‌ی برج را از نزدیک ببینید. اما باز هم برج از آنی که بود کج‌تر شد. احتمالاًٌ علت آن کاهش قوام خاک اطراف پی بود. انگار قرار بود این برج ۵۵ متری برای همیشه کج باقی بماند.
سرنوشت برج کج پیزا طی جنگ جهانی دوم شاید فقط ناشی از یک اقبال بلند و خوش شانسی باشد. این جنگ خانمان برانداز و وحشیانه که سراسر جهان را به ماتم‌کده‌ای خونین تبدیل کرده بود به ایتالیا و نزدیکی برج پیزا هم کشیده شد. وقتی سربازان آمریکایی به ایتالیا حمله کردند، به آنها دستور رسید تا تمام ساختمان‌های شهر را برای جلوگیری از خطر پنهان شدن تک‌تیر‌انداز‌های دشمن تخریب کنند. هیچ استثنایی برای این قانون وجود نداشت و در نتیجه‌ی پیشروی آمریکایی‌ها در خاک ایتالیا، صدها ساختمان با خاک یکسان شد. تنها چیزی که از نابودی برج کج پیزا جلوگیری کرد، عقب‌نشینی آمریکایی‌ها از آن قانون بود که ضرورت تخریب ابنیه تاریخی کشور را لغو می‌کرد.
در سال ۱۹۶۴ میلادی، ایتالیا برای جلوگیری از واژگون شدن برج، درخواست کمک کرد. البته به دلیل اهمیت این ساختمان در صنعت توریسم شهر پیزا، دولت می‌خواست که برج همچنان کج باقی بماند. در نهایت تیمی از مهندسان و مورخان در «آزور» واقع در کشور پرتغال، گرد هم آمدند تا چاره‌ای برای این مساله پیدا کنند. آنها تصمیم گرفتند به عنوان یک راه‌حل موقت فعلاً یک وزنه تعادل از جنس سرب و به وزن ۸۰۰ تن بر آن نصب کنند. در سال ۱۹۸۷ میلادی، اعلام شد که برج کج پیزا به همراه کل میدان کلیسای جامع، میراث جهانی یونسکو است. در سال ۱۹۹۰، برج کج پیزا به روی بازدید عمومی بسته شد. ناقوس‌ها را از آن جدا کردند و از قلاب‌هایی برای ثابت نگه داشتن برج استفاده شد.
در سال ۲۰۰۱ دوباره بازدید عمومی از برج کج پیزا برای توریست‌ها آزاد شد. حالا دیگر برج هم مقاوم است هم ایمن. رفتن به بالاترین نقطه‌ی برج تبدیل به محبوب‌ترین فعالیت توریستی شده است. با دانستن سرنوشت پر فراز‌و‌نشیب این برج و از سر گذراندن شرایط نامساعد، به سختی می‌توان نسبت به آن هیجان‌زده نشد.
