لقاح مصنوعی چیست
در حال حاضر، سن ازدواج در جامعه امروزی بالاست و دختران و پسران به دلایل مختلف در سنین بالا تن به ازدواج می دهند. برخی از این افراد بلافاصله پس از ازدواج، اقدام به بارداری می کنند و برخی دیگر هم قصد دارند چند سال بعد بچه دار شوند. به گفته متخصصان هم افزایش سن ازدواج نگرانی های خاصی را در زمینه های مختلف با خود به همراه دارد و یکی از این موارد، مشکلاتی برای بچه دار شدن است…
دانش پزشکی امروز به روش های موثری برای درمان ناباروری دست یافته که مبتنی بر شیوه های لقاح آزمایشگاهی (شامل IVF، میکرواینجکشن و ZIFT) است.در این روش ها، تخمک و اسپرم را در آزمایشگاه مجاور هم قرار می دهند و پس از تشکیل سلول تخم، آن را در شرایط خاصی در آزمایشگاه نگه می دارند و پس از چند روز به رحم مادر منتقل می کنند.
در بهترین شرایط نیز میزان حاملگی با این روش ها که بسیار پرهزینه است، چیزی حدود ۲۵ درصد است. یعنی از هر چهار زوج ناباروری که تحت درمان با روش IVF قرار می گیرند، یک زوج صاحب فرزند می شود. مهم ترین عاملی که میزان موفقیت IVF را تعیین می کند، سن تخمک و به عبارتی سن تقویمی مادر است.همه زنان با تعداد مشخصی تخمک به دنیا می آیند که مجموع این تخمک ها را در اصطلاح، رزرو تخمدان می نامند. رزرو تخمدانی هر کسی از ابتدای تولد مشخص است و تاکنون راهی برای افزایش آن یافت نشده است، اما با افزایش سن زن، تخمک های وی نیز پیر می شوند و از کیفیت سابق برخوردار نخواهند بود.
هر چه سن مادر بالاتر باشد، نه تنها رزرو تخمدانش کمتر می شود بلکه میزان پاسخ دهی تخمدان به داروها کمتر خواهد بود. تخمک هایی که از این افراد به دست می آید، کم کیفیت تر و جنین ها نیز فاقد کیفیت مطلوب خواهند بود. ضمن این که احتمال بروز مشکلات کروموزومی با افزایش سن خانم افزایش می یابد و طبیعتا جنین های مشکل دار قادر به لانه گزینی نیستند یا در صورت بروز حاملگی در مراحل اولیه سقط می شوند.
مشکلات ژنتیک سلول تخم منحصر به اشکالات تخمک نیست و اختلالات ژنتیک اسپرم نیز منجر به تشکیل جنین بی کیفیت می شود.
در موارد شکست IVF، یکی از راهکار ها برای افزایش میزان موفقیت، بررسی ژنتیک جنین قبل از لانه گزینی (PGD) است؛ علاوه بر خوب بودن کیفیت تخمک و جنین نیز، اندومتر (دیواره داخلی رحم که جنین در آن لانه گزینی و رشد می کند) باید پذیرای جنین باشد. لانه گزینی جنین در رحم مادر، فرآیند بسیار ظریف و پیچیده ای است. همزمانی تغییرات ایجاد شده پس از لقاح در جنین و اندومتر برای لانه گزینی و دستیابی به حاملگی طبیعی بسیار مهم است و چنانچه این تغییرات که لازمه پذیرندگی جنین است، در سلول های اندومتر ایجاد نشده باشد، جنین با وجود ورود به حفره رحم، قادر به تهاجم به بافت اندومتر و لانه گزینی در آن نخواهد بود و دفع خواهد شد.
بعضی بیماری ها مثل اندومتریوز یا تنبلی تخمدان (تخمدان پلی کیستیک) و اختلالاتی مثل عفونت مزمن لوله رحمی ـ که با اتساع لوله و وجود مایع درآن مشخص می شود ـ با آسیب به جنین یا تغییر محیطی که جنین قرار است در آن لانه گزینی و رشد کند، می تواند موجب عدم دستیابی به حاملگی از طریق IVF شود. در صورتی که این بیماری ها در خانمی که مبتلا به ناباروری است وجود داشته باشد، باید ابتدا به کمک دارو یا جراحی (در صورت نیاز) کنترل یا حداقل سرکوب و سپس اقدام به IVF شود.
استراحت مطلق طی انجام مراحل IVF پس از این که انتقال جنین به داخل رحم صورت گرفت، لازم است مادر چند ساعتی در بیمارستان استراحت مطلق داشته باشد، ولی پس از آن می تواند به منزل برود وبه صرف انجام IVF نیاز به استراحت مطلق ندارد، مگر این که مشکل همزمان دیگری وجود داشته باشد.نزدیکی جنسی نیز در ساعات یا شاید روزهای اولیه به دلیل ایجاد انقباض رحمی و احتمال دفع جنین بهتر است انجام نشود ولی بعد از آن، شخص می تواند زندگی معمول خود را از سر بگیرد.
در صورتی که اولین IVF منجر به بارداری نشود، بررسی های خاص (مثل بررسی مولکولی پذیرندگی اندومتر یا بعضی اعمال جراحی یا بررسی های ژنتیک) صورت خواهد گرفت. بنابراین یک بار شکست در IVF به معنی کاهش احتمال موفقیت در بار دوم نیست وحتی شاید با بررسی بیشتر، احتمال موفقیت، بیشتر بشود.