گورخر ایرانی Persian onager جانداری است شبیه به الاغ و اسب که در حدود ۲۳۰ الی ۲۹۰ کیلوگرم وزن دارد. طول کلی بدن این جانور در حدود ۱/۲ متر است و ارتفاع بدنش هم در حدود ۱ تا ۴/۱ متر گزارش شده است. در این جانداران، نرها کمی از ماده ها بزرگ تر هستند و و در گله نرها غالب هستند.
یکی از ویژگی های متمایز کننده گورخر ایرانی، وجود یک خط سیاهرنگ روی پشت این جاندار است. همچنین در انتهای دم این جاندار، دسته ای از موها به شکل یک منگوله رشد کرده اند. در میان حواس پنج گانه این جاندار، حس های بینایی، شنوایی و بویایی بسیار قوی هستند.
به طور کلی می توان گفت که بدن گورخرهای آسیایی دارای رنگ نخودی است اما این مسئله در فصول مختلف ثابت نیست. به عنوان مثال، در فصل تابستان رنگ تنه آنها تقریبا قهوه ای مایل به سرخ است در حالی که این رنگ در فصل زمستان به قهوه ای مایل به زرد تبدیل می شود.
این مسئله باعث سازگاری بیشتر آنها با محیط زندگی خود می شود. البته باید توجه داشت که رنگ قسمت هایی از بدن آنها از جمله پایین بدن، پهلو ها و کپل ها سفید مایل به زرد می باشد و تغییر زیادی در طی گذشت فصول در رنگ آن مناطق رخ نمی دهد. لازم به ذکر است نوع پوشش خارجی نیز در فصول مختلف متفاوت است. در زمستان پوشش خارجی متراکم تر و بلندتر و در تابستان از تراکم کمتری برخوردار است.
گورخر ایرانی به طور معمول در حدود چهل سال عمر می کند. این جانوران در سن سه سالگی به بلوغ جنسی می رسند. همچنین مدت حاملگی در گورخرهای ماده در حدود یک سال است و جنس ماده معمولا یک سال پس از به دنیا آوردن فرزند خود، دوباره آماده جفت گیری می شود. جفت گیری معمولا در اواخر خرداد ماه انجام می شود و طی آن معمولا نزاع سنگینی میان نرها رخ می دهد. در این رقابت، که معمولا با گاز گرفتن و لگد زدن همراه است، ممکن است نرها دم، چشم و یا جان خود را از دست بدهند! این جانوران دارای نرخ تولید مثل نسبتا پایینی هستند زیرا از هر بار حاملگی تنها یک فرزند حاصل می شود.
این جانوران پرخاشجو به صورت گله ای زندگی می کنند و از هوش اجتماعی بسیار بالایی برخوردار هستند. در ضمن نرهای جوان و همچنین نرهای پیر، به صورت جداگانه از گله زندگی می کنند. اگر یک گله از گورخر ایرانی را در نظر بگیریم، معمولا یک گورخر نر به عنوان عضو ارشد گله، رهبری چند گورخر ماده را به عهده می گیرد.
دشمن اصلی آنها در زیستگاهشان یعنی ایران، پلنگ می باشد. متاسفانه کم شدن تعداد گورخرها در ایران سبب گشته که پلنگ ها هم یکی از شکار های مهم خود را از دست بدهند و در نتیجه در معرض خطر انقراض قرار بگیرند.
با توجه به این که زیستگاه اصلی گورخر ها دشت ها و بیابان ها می باشد، تغذیه آنها هم معمولا از گیاهان بیابانی مثل تاغ و درمنه است.
تخمین تعداد گورخر ایرانی در مقایسه با یوزپلنگ، آمارهای دقیقی وجود ندارد. می توان برآورد کرد که در حدود ۵۰۰ عدد از آنها در ایران باقی مانده است که در دو نقطه، پارک ملی توران و منطقه حفاظت شده بهرام گور یافت می شوند.
