آلودگی صوتی

در محیط زیست و محیط کار آلاینده هایی وجود دارند که می توانند آسایش و سلامت و حتی ایمنی افراد را به مخاطره بیندازند. این آلاینده ها می توانند در هوا، زمین و آب باشند. آلایند های هوا شامل فیزیکی و شیمیایی هستند. در مبحث «آلودگی هوا»، آلاینده های فیزیکی دارای اهمیت بالایی می باشند. «آلاینده های فیزیکی» شامل «آلودگی پرتوها و میدان ها»، «آلودگی نور» و «آلودگی صدا» مطرح می باشد…

واژه صحیح در این خصوص «آلودگی صدا / Noise Pollution» می باشد و واژه متداول «آلودگی صوتی» از نظر علمی صحیح نمی باشد زیرا اگر آن را بپذیریم باید در موارد مشابه باید بگوییم «آلودگی هوایی» ، «آلودگی منظری» و مانند آن.

امواج صوتی جزء لاینفک زندگی انسان و سایر جانداران است اما همه انواع امواج صوتی مفید نیستند. امواجی که ناخواسته، ناخوشایند و قابلیت آسیب رسانی داشته باشند «صدا / Noise» نام دارد. واژه «سروصدا» یک غلط مصطلح است. و سایر دسته امواج صوتی را «موسیقی Music» می نامند. همه اصوات طبیعی، مکالمه افراد و نواختن با ابزارهای مخصوص را موسیقی می گویند. موسیقی یک آوای از پیش طراحی شده است گه دارای نظم معینی در دامنه ها، فرکانس ها و تناوب های خود می باشد و اثر مخرب ندارد. بنابراین هر صوتی که خارج از این قاعده باشد نیز جزو صدا محسوب می گردد. به طور مثال فریاد زدن، نواختن موسیقی با آلات غیر متعارف و حتی موسیقی های تفریحی و برخی استفاده های نامناسب از هدست ها نیز قابلیت آسیب رسانی به بدن را دارند و جزو صدا طبقه بندی می شوند.

از دیدگاه علمی، «آلودگی صدا» به سطحی از وجود امواج صوتی اطلاق می شود که بتواند سبب اختلال در آسایش افراد گردد یا سبب آزار عصبی-روانی، اختلال فیزیولوژیک یا بیماری گردد.
اثرات مواجهه با صدا شامل اثرات شنوایی و اثرات غیر شنوایی می باشد. عمده موارد اثراتی که برای آلودگی صدا اثبات شده است موارد زیر می باشد:

۱ – صدمه به دستگاه شنوایی.
۲ – تداخل با مکالمه و اثرات ثانوی آن مانند اختلال در درک علائم.
۳ – اثر روی بینایی به دلیل کاهش کنترل تطابق و تعقیب اشیاء و کاهش وضوح تصاویر.
۴ – اثر بر سیستم تعادلی شامل گیجی ، تهوع ، اختلال در راه رفتن.
۵ – ناراحتی اجتماعی: مانند اثر بر خواب و روابط اجتماعی و خانوادگی خصوصاً هنگامی‏که افت شنوایی به ناحیه مکالمه سرایت نموده باشد.
۶ – اثرات عصبی: اثر بر دستگاه گوارش شامل اختلالات و حتی درد های شکمی ‏و ترشح زیاد اسید معده و تشدید بیماری های مرتبط.
۷ – اثر روی الکترولیت ها: مخصوصاً روی نگهداری سدیم در ادرار نقش محدود کننده دارد. مواجهه با صدا در تطابق بدن با گرما نقش منفی دارد.
۸ – اثرات جانبی: شامل کاهش راندمان کار، افزایش ریسک حوادث.
۹ – اثرات روانی: هیجان، تحریک پذیری و اختلالات روانی، مطالعات نشان داده است که افرادی که با صدا مواجهه دارند بیشتر به اختلالات روانی دچار می‏گردند.
۱۰ – اثرات فیزیولوژیک عمومی: صدا می‏تواند باعث تحریک عصبی شده و ضربان قلب، فشار خون و مصرف اکسیژن و تعداد تنفس را افزایش دهد که این تغییرات بر عملکرد دستگاههای بدن اثر نامطلوب دارد. این عوارض برای کسانی که دارای بیماری های قلب و عروق دارند و همچنین زنان باردار بسیار خطرناک است.
۱۱ – اثر ذهنی صدا: برای همه افراد چه در محیط کار و چه در اجتماع اثر ذهنی صدا یکسان نبوده و افراد مختلف از نظر اثرات روانی و عصبی آن یکسان تحت تأثیر قرار نمی‏گیرند لذا ممکن است یک صدای واحد برای بعضی افراد قابل تحمل و برای دیگران آزار دهنده باشد.

مواجهه با آلودگی صدا می تواند علاوه بر ایجاد احساس عدم آسایش، کارایی ذهنی را نیز تحت تاثیر قرار دهد. در این محدوده «اثرات شناختی / Cognitive Effects» و «ذهنی / Mental» ایجاد می شود این مرحله صدای محیط اثرات خود را به صورت درجاتی از «استرس / Stress» نشان می دهد که اغلب با احساس «آزار صدا / Noise Annoyance»، کاهش تمرکز، کاهش حافظه و کاهش سرعت در فعالیت های مغزی، سردرد و خستگی همراه می باشد. مواجهه با صدا می تواند بر روی اندام بینایی نیز موثر باشد. اختلال در کنترل تطابق و تعقیب اشیا و کاهش عکس العمل به نور از این عوارض است. سیستم تعادلی نیز می تواند متاثر از مواجهه با صدا باشد. گیجی، تهوع، اختلال در راه رفتن از این جمله است.

مواجهه با سطوح بالاتر صدا می تواند اثرات قابل ردیابی یا اندازه گیری فیزیولوژیک بر بدن تحمیل نماید. این درجه از اثرات را «استرین / Strain» یا تنش می گویند. در ایجا علاوه بر اثرات ذهنی تغییرات در امواج عصبی و مغزی، تغییرات در فشار خون و ضربان قلب، سخت شدن دیواره عروق و تغییرات برخی هورمونها مانند آدرنالین و کورتیزول قابل سنجش خواهد بود. اثرات پیشگفت شامل استرس و استرین را مجموعاً «اثرات غیر شنیداری » مواجهه با صدا می گویند. این اثرات ممکن است از تراز فشار صوت ۶۰ دسی بل شروع گردد. مواجهه با صدای بیش از ۶۰ دسی بل می تواند ضربان قلب و فشار خون را بالا ببرد.
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، مواجهه با تراز فشار صوت ۸۰ دسی بل می تواند سبب بروز رفتارهای پرخاشگرانه در افراد شود. پاسخ همه افراد به تحریکات صدا یکسان نیست. سن، جنس، نژاد و خصوصیات فیزیولوژیک پایه و حتی وجود برخی بیماری ها می تواند این اثرات را تشدید نماید. «حساسیت به صدا / Noise Sensivity» یا پایین بودن بیش از حد صدای زمینه محیط برای برخی از افراد می تواند آستانه بروز برخی واکنش ها را کاهش دهد. برخی از افراد هنگام شب یا در محیط ساکت حتی از تیک تیک ساعت یا صدای فن کامپیوتر خود هم آزرده می شوند. اختلال در سیستم گوارشی و افزایش کلسترول و تری گلیسرید و تشدید دیابت از عوارض شایع مواجهه با صدا می باشد.

واحد سنجش تراز فشار صوت دسی بل است. صفر دسی بل آستانه شنوایی یک فرد سالم و جوان است. سطح صدای یک محیط طبیعی و ساکت حدود ۲۵ دسی بل است. مکالمه معمولی در حدود ۶۰-۵۰ دسی بل انجام می شود. صدای ترافیک نسبتاً شلوغ حدود ۷۵ دسی بل است. وقتی شما در یک محیط شلوغ و در یک فاصله نزدیک باید با فرد دیگر با فریاد صحبت کنید در اینجا تراز صدا از مرز ۹۰ دسی بل نیز گذشته است.

حد مجاز برای تراز صدای محیط زیست توسط شورای عالی محیط زیست تعیین شده است. این معیار برای مناطق مسکونی شهری در روز( ۷ صبح تا ۱۰ شب) ۵۵ دسی بل و در شب(۱۰ شب تا ۷ صبح) ۴۵ دسی بل تعیین شده است. مقررات ملی ساختمان نیز حدود مجاز تراز فشار صوت داخل بناهای شهری را تعیین نموده است. به طور مثال این حد برای منازل مسکونی شامل اتاق خواب ۳۵ و اتاق نشیمن ۴۰ دسی بل، برای کلاس درس ۴۰ دسی بل و اتاقهای بستری بیمارستان ۳۵ دسی بل تعیین شده است. خرچه آلودگی صدا در محیط بیرون ساختمانها بالاتر باشد، حفاظت صوتی دیوارها، دربها و پنجره ها نیز باید بالاتر باشد.