عجایب هفتگانه فانوس اسکندریه
نام عجایب هفتگانه جهان که به گوشم می رسه، ناخودآگاه تداعی مبهمی از مجله قدیمی دانشمند و کتاب های دانستنی در برابر چشمانم نقش می بنده و اگر بخوام نامشون رو ببرم، نهایتا چند تا از آن عجایب به خاطرم میان. شما چطور؟ از عجایب هفتگانه جهان چه چیزی در ذهنتون دارین؟
عجایب هفتگانه، به هفت اثر برتر معماری و مجسمهسازی دوران باستان اطلاق میشه. این هفت اثر ظاهراً اولین بار توسط یک فنیقیایی یونانی الاصل به نام انتیپاتر صیدایی در قرن دوم پیش از میلاد در یک کتاب ثبت شده، اگر چه این کار به افراد دیگری همچون فیلو اهل بیزانتیوم، استرابون، هرودوت و دیودور سیسیلی نیز نسبت داده شده. انتیپاتر در شعری در سال ۱۴۰ پیش از میلاد گفته که: «پیش از این به چشم خود دیدهام دیوار بابل پر عظمت را که گذرگاه ارابه هاست، و نیز مجسمه زئوس را بر کرانهٔ آلفوس، باغهای معلق و کولسوس آفتاب را، اُبهت اهرام سر به آسمان سائیده و آرامگاه بی کران ماسول را؛ امّا آن زمان که نظاره میکردم خانهٔ آرتمیس را بنا شده بر ابرها، نبوغ آن همه اعجاز در نظرم رنگ باخت و با خود اندیشیدم: پس از المپ، خورشید چیزی به این عظمت ندیده است، هرگز.»
فانوس اسکندریه
فانوس دریایی اسکندریه (به یونانی: “ὁ Φάρος Ἀλεξανδρινóς” )، (به لاتین: “Turris Pharia” یا “Pharus Alexandrinus” ) یکی از عجایب هفتگانه جهانه است و به شکل برجی بوده که در اسکندریه مصر قرار داشته.
این نخستین فانوس دریایی دنیا، در اوایل قرن سوم پیش از میلاد و پس از مرگ اسکندر مقدونی ساخته شده. بنا بر داستان ها و روایات، فانوس اسکندریه در اندازه و نوع ساخت خود منحصر بفرد بوده و بعضی ادعا داشتن که نور این فانوس دریایی از فاصله ۱۰۰ متری بندرگاه دیده می شده.
این فانوس عظیم در جزیره فانوس در ساحل شهر اسکندریه مصر قرار داشته و به منظور هدایت ملوانانی که قصد سفر به این شهر رو داشتن، توسط اسکندر مقدونی بنا شده و در حدود ۱۵ قرن روشن بوده.
معماری فانوس اسکندریه
آنچه تاریخ درباره ارتفاع برج ذکر کردهاست باورنکردنیه. یونانیها میگن در حدود ۲۷۲ متر ارتفاع داشته، ولی اعراب که ۱۰ قرن بعد توانستند قدم به مصر گذارند گفتهاند بلندای ویرانه برج دریایی اسکندریه به ۱۶۰ متر میرسیده. این برج روی پایهای چهارگوش که ۶۹ متر ارتفاع آن بوده از دیواری ۸ ضلعی و ۳۸ متری بالا رفته که برج ۹ متری دیگری روی اون بنا شده که بر فراز برج اخیر فانوس دریایی پرتوافکن بود. بدین ترتیب فانوس اسکندریه قرن ها عنوان سومین ( در برخی منابع دومین ) سازه بزرگ دست ساز بشر رو به خود اختصاص داده و جایگاهی پس از هرم بزرگ جیزه رو از آن خود کرد.
دو تل آتش بزرگ در بالای فانوس قرار داشت که در شب روشن می شد و نور عظیمی رو ایجاد می کرد. همینطور در بدنه فانوس از آینه های جلا یافته استفاده شده بوده که در طول روز اشعه خورشید رو به زیبایی منعکس می کرده. در کل ساختار فانوس رو میتوان به سه بخش کلی تقسیم کرد : ۱- پایه مستطیل شکل. ۲- بخش هشت ضلعی میانی. ۳- بخش استوانه ایی بالای فانوس.
ایجاد برج، کار ساختمانی عظیمی بود. بر زیربنایی به طول و عرض ۳۰×۳۰ متر ساختمان چهار گوشهای با زاویههای قائم به ارتفاع ۷۱ متر که به سمت بالا، قطر آن کمی کاهش مییافت، برافراشته شد. بر روی سکوی فوقانی دومین بخش برج قرار داشت که ساختمانی هشت گوشه به ارتفاع ۳۴ متر بود. بر روی این قسمت باز ساختمانی استوانهای قرار داشت که در آن تأسیسات روشنایی استقرار یافته بوده. بر فراز این قسمت استوانهای روی ستونهایی، سقفی گنبدی شکل قرار داشته و در قسمت انتهایی برج بر بالای گنبد تندیس زئوس از ارتفاع ۱۳۰ متری به سمت دریا وجود داشته.
قسمت زیرین برج به ۱۴ طاق منحنی که همدیگر رو می پوشونده تقسیم میشد. به دور دیوارهای داخلی سطح شیبداری به طرف بالای برج امتداد داشت. این سطح دارای پهنایی بود که روی آن دو حیوان بارکش به راحتی میتونستند پهلوی هم بالا برن. در میان برج تونلی وجود داشته که از زیرزمین تا اتاق تأسیسات روشنایی امتداد داشته. یک بالابر طنابی میتوانست مواد و تجهیزات رو تا بالاترین طبقهٔ برج حمل کنه.
وضعیت کنونی فانوس اسکندریه
فانوس دریایی اسکندریه به سبب بروز چندین زلزله در طی سال های ۹۵۶ تا ۱۳۲۳ آسیب های بسیاری دیده. اما با این حال تا مدت ها، پس از هرم جیزه و آرامگاه هالیکارناسوس به عنوان سومین سازه باستانی بلند جهان در نظر گرفته می شد. تا آن که در نهایت در سال ۱۴۰۸ میلادی، از آخرین بقایای سنگی فانوس برای ساخت ارگ کایتبی ( Citadel of Qaitbay ) در همان مکان استفاده شد و دیگر اثری از فانوس دریایی اسکندریه باقی نماند.
ژان ایو، موسس مرکز تحقیقات اسکندریه و باستان شناسی فرانسوی بود که در سال ۱۹۹۴ به کشفی جالب توجه دست یافت. او از طرف دولت مصر مأموریت یافته بود تا نقشه و مکان هر چیز باستانی و ارزشمندی رو در زیر آب مشخص کنه، چرا که قرار بود موج شکنی جدید و بتنی در آن محل ساخته شه. او نقشه و مکان هزاران قطعه ساختمانی بزرگ در زیر آب رو ترسیم کرد. اعتقاد بر این بود که برخی از این قطعات متعلق به فانوس دریایی اسکندریه هستن. علاوه بر این قطعات و بلوک های ساختمانی، صدها مجسمه نیز در همین منطقه کشف شده که یکی از مهم ترین آن ها تمثالی سلطنتی و غول پیکر متعلق به قرن سوم پیش از میلاد بود که حدس می زنن نشان دهنده بطلمیوس دومه. همچنین یک مجسمه از ایزیس (ایزدبانو باروری) در دهه ۱۹۶۰ میلادی در همان منطقه کشف شد که نشان گر ملکه و همسر بطلمیوس دوم، آرسینوئه بوده. محققان حدس می زنن که مجسمه این دو در زیر فانوس دریایی اسکندریه و رو به روی ورودی بندرگاه نصب شده بوده.